علیرضا نوری

استادیار دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

علیرضا نوری

استادیار دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

روسیه و برنامة «مشارکت شرقیِ» اتحادیة اروپا

مقدمه
تلاش‌ کشورهای غربی برای جلب متحدان روسیه به اردوگاه خود که به ویژه پس از پایان جنگ پنج روزة اوت در قفقاز جنوبی شکلی‌ جدی‌تر و روندی سریع‌تر به خود گرفته، در حوزه‌ها و زمینه‌های مختلف همچنان جریان دارد.  
ادامه مطلب ...

ابعاد مذاکرات کنترل تسلیحات و سپر ضدموشکی مسکو و واشنگتن

مقدمه
مذاکرات روسیه و آمریکا پیرامون پیمان جدید کنترلِ تسلیحات تهاجمی راهبردی که از مدتی پیش آغاز شده، همچنان در جریان است و طرفین باید ظرف حدود شش ماه تا پایان اعتبار پیمان «استارت 1»[1] (5 دسامبر 2009) در خصوص پیمان جدید به توافق برسند.  
ادامه مطلب ...

ابعاد و انتقادات به سند «راهبرد امنیت ملی روسیه تا سال 2020»

مقدمه
سیاست‌سازان کرملین به رسم مرسوم در فرهنگ سیاسی این کشور که به ویژه پس از فروپاشی شوروی مورد التفات جدی‌تری قرار گرفته، سند جدید «راهبرد امنیت ملی روسیه تا سال 2020» را نهایی کرده، طی آن ضمن شرح وضعیت موجود و پیش‌بینی روندهای آتی، به اولویت‌های امنیتی و تهدیدهای میان و بلندمدتی که روسیه با آنها مواجه خواهد بود اشاره و راه‌کارهایی نیز برای رفع آنها پیشنهاد کرده‌اند.  
ادامه مطلب ...

بازگشت روسیه به افریقا

مقدمه
سفر دمیتری مدویدیف به چهار کشور افریقاییِ مصر، نیجریه، نامی‌بیا و آنگولا و امضاء اسناد مهمی طی این سفر در حوزه‌های مختلف به ویژه اقتصادی و خصوصاً در حوزة انرژی را می‌توان تحولی مهم در سیاست خارجی روسیه دانست.  
ادامه مطلب ...

نشانگان تغییر در رویکرد روسیه در قبال ایران

مقدمه
طی سال‌های اخیر موضوع مثلث روابط ایران، روسیه و امریکا و تأثیر نوسانات روابط مسکو و واشنگتن بر نوع رابطة تعاملی مسکو با تهران محل بحث‌های بسیار بوده و به ویژه در فضای تخاصمی روابط تهران و واشنگتن، این موضوع و ابعاد آن به نحو گسترده‌ای مورد توجه محافل داخلی قرار گرفته است.  
ادامه مطلب ...

تأملی بر تنش لفظی میان ایران و روسیه؛ تقابل «فرض‌های پیشینی» با

تأملی بر تنش لفظی میان ایران و روسیه؛ تقابل «فرض‌های پیشینی» با رویکرد عملگرا

مقدمه
انتقاد بی‌سابقة آقای احمدی‌نژاد از روسیه و رویکرد دوگانة آن نسبت به ایران که گویا ترکیدن بعض ناخرسندی‌های انباشته شده از تعاملات ملال‌آور سال‌های اخیر با روسیه بود و بر همین اساس مورد استقبال گروه‌ها و طیف‌های مختلف داخل قرار گرفت، ضرورت بازاندیشی در نحوة تعاملی با مسکو را به صدر مباحث و تحلیل‌ها برد.  
ادامه مطلب ...

تنگناهای جامعه مدنی روسیه در گذار پساکمونیستی

چکیده
روندهای دموکراتیک در نظام و جامعة روسیة پساشوروی پس از گذشت نزدیک به دو دهه از فروپاشی همچنان دارای نواقص عمده است و این نظام با یک دموکراسیِ کارآمد فاصلة بسیار دارد.  
ادامه مطلب ...

تردیدها نسبت به سلامت انتخابات دومای پنجم

مقدمه
انتخابات دومای پنجم 11 آذر (2 دسامبر) انجام شد و همان‌ طور که انتظار می‌رفت و بسیاری از نظرسنجی‌ها و تحلیل‌‌ها نشان می‌داد؛ حزب روسیة متحد توانست در جدال نابرابر احزاب، از امتیاز برتری در میان «نابرابرها» به نحو مطلوبی بهره گرفته و با پیروزی قاطع و با فاصلة قابل ملاحظه‌ای از سایر احزاب حدود 65 درصد آراء (حدود 70 درصد کرسی‌های دوما) را از آن خود کند.  
ادامه مطلب ...

عمل‌گرایی پوتین؛ تحول رویکردی در سیاست خارجی روسیه

چکیده
روسیه در دورة پساشوروی بیش از هر زمان دیگری در تاریخ خود تحت تأثیر تحولات فزایندة منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است. این تحولات با مجموعه‌ای از تهدیدها و فرصت‌های جدید، این کشور را در عرصة خارجی با ضرورت بازتعریف جایگاه، نقش و اهداف آن روبه‌رو ساخت.  
ادامه مطلب ...

آرایش احزاب روسیه در آستانة انتخابات دومای پنجم

مقدمه
دومای دولتی روسیه به عنوان مجلس دوم یا مجلس سُفلی، نهاد اصلی قانون‌گذاری این کشور است. طبق اعلام رسمی کمیسیون مرکزی انتخابات روسیه انتخابات پنجمین دورة دوما روز 11 آذر (2 دسامبر) برگزار خواهد شد.  
ادامه مطلب ...

انتقال مسئله‌دار قدرت و ابهام در روندهای آتی روسیه

مقدمه
پتر کبیر در توصیه‌ای به شاه‌زادگان روس بر توجه آنها به تعیین «جانشین» برای خود تأکید کرده بود. هر چند خود او به این توصیه عمل نکرد، اما این نصیحت در سنت سیاسی اسلاو‌ها ریشه دواند و پس از وی تزارها، رهبران شوروی و رؤسای جمهورِ پس از شوروی به نحوی بایسته به آن عمل کردند که آخرین نمونه از این دست انتخاب دمیتری مدویدیف از سوی پوتین به عنوان جانشین خود است.  
ادامه مطلب ...

"تغییر رژیم" (اهداف روسیه از ورود به جنگ قفقاز)

مقدمه
هرچند گرجی‌ها و اوستی‌ها در دورة تزاری و شوروی به واسطة زندگی زیر سیطرة یک دولت با یکدیگر همزیستی داشتند، اما با فروپاشی شوروی و خروج قومیت‌های مختلف از قید حاکمیت کمونیست‌ها، نشانه‌های جدائی‌طلبی اوستی‌های از تفلیس به شکل کشمکش‌های خشونت‌آمیز نمود بیرونی یافت.  
ادامه مطلب ...

تحول در ژئوانرژی خزر و بازی‌های جدید خط لوله

مقدمه
با عنایت به رشد فزایندة استفاده از سوخت‌های فسیلی، چندی است که نوسانات عرضة این کالایِ راهبردی نگرانی‌هایی را ایجاد کرده و امنیت انرژی را به عنوان موضوعی مهم، به اولویت اصلی بسیاری از کشورها تبدیل کرده است.  
ادامه مطلب ...

پوتین و استراتژی قدرت مدرن هنجارمند

مقدمه
به دنبال فروپاشی شوروی ،منابع‌ ‌و ظرفیت‌های قدرت بزرگ روسیه به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت و این کشور بخش‌ ‌اعظمی از نفوذ ژئوپولیتیکی، جایگاه سیاسی، قدرت اقتصادی و توانمندی‌های نظامی خود‌ ‌را از دست داد.  
ادامه مطلب ...

روسیه‌ و آرمان احیاء قدرت بزرگ: نوستالژی پوتین

مقدمه
به دنبال فروپاشی شوروی منابع و ظرفیت‌های «قدرت بزرگ» روسیه به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت و این کشور بخش اعظمی از نفوذ ژئوپولیتیکی، جایگاه سیاسی، قدرت اقتصادی و توانمندی‌های نظامی خود را از دست داد.  
ادامه مطلب ...

دکترین عملی سیاست خارجی و دفاعی مدویدیف؛ اصول و اهداف

مقدمه
تحولات نظامی در قفقاز جنوبی با گشودن فصلی تازه در سیاست خارجی و امنیتی روسیه، روابط این کشور را از جمله با کشورهای غربی و به ویژه با امریکا وارد مرحله‌ای جدید کرد.  
ادامه مطلب ...

اشتباه ساکاش‌ویلی در تکیه به حمایت‌های غرب

مقدمه
اگر چه رسانه‌ها غربی در بیشتر موارد تحولات مختلف سیاست خارجی و امنیتی روسیه را از منظری انتقادآمیز و بعضاً مغرضانه مورد تحلیل قرار می دهند، اما در روندهای اخیرِ اوستیای جنوبی، انتقادات آنها علاوه بر مسکو، دامن تفلیس و ساکاش‌ویلی را نیز گرفت.  
ادامه مطلب ...

نژادپرستی و ملی‌گرایی افراطی در روسیة پس از شوروی (با تمرکز بر ج

نژادپرستی و ملی‌گرایی افراطی در روسیة پس از شوروی (با تمرکز بر جنبش کله پوستی ها)

چکیده
مشکلات و چالش‌های عدیدة دورة پس از شوروی از جمله بحران اقتصاد کلان، فقر وسیع، فساد گستردة اجتماعی و سیاسی، ضعف‌های اداری و اجرایی و از همه مهمتر بحران هویت ملی، جامعة روسیه را با مشکلات و ناهنجاری‌های عدیده‌ای مواجه کرده که گسترش پدیدة بیگانه‌هراسی و نژادپرستی در قالب‌های مختلف یکی از نمودهای ملموس آن است.  
ادامه مطلب ...

تغییر قانون اساسی روسیه و شائبه‌های بازگشت پوتین به قدرت

مقدمه
هرچند پوتین در پایان دور دوم ریاست جمهوری خود با عدم‌پذیرش تغییر قانون اساسی برای انتخاب شدن برای سومین بار، نشان داد که به اصل مهم دموکراسی‌ها یعنی گردش‌ آزاد نخبگان وفادار است،  
ادامه مطلب ...

ابعاد روسی تحولات اعتراضی در گرجستان

برخی تحلیل‌گران با اشاره به اینکه براندازی دولت ‌ساکاش‌ویلی یکی از اهداف اصلی روسیه از ورود به تقابل نظامی با گرجستان در اوستیای جنوبی بود، بر این باورند که این هدف با تحولات اعتراضی اخیر در این کشور در حال تعبیر است.  
ادامه مطلب ...